استفاده و سوءاستفاده از تاریخ

اگر قرن نوزدهم را بتوان قرن تاریخ خواند، در برابر قرن هجدهم که قرن روشنگری خوانده شد، با همۀ منافعی که داشت نتوانست به خودی خود جلوی بهره کشی از گذشته را بگیرد. در ضمن قرنی هم بود که تاریخ را بیش از هر وقت دیگر به خدمت ارتجاع یا انقلاب و در واقع به خدمت هر حزب و هر قدرت گرفت. به پیرامون خود که می نگریم، نخستین چیزی که جلب توجه می کند اندیشۀ جهانی است آکنده از تاریخ مثله مثله یا تحریف شده و مالامال از اساطیر تاریخی که با همۀ دوری از واقعیت های گذشته در وضعیت کنونی ما بی تأثیر نیست.